Vještačka inteligencija (AI) donosi revoluciju u proučavanje drevnih rukopisa, otkrivajući tekstove koji su vijekovima bili nečitljivi. Od spaljenih rimskih svitaka do oštećenih klinastih ploča, alati pogonjeni AI tehnologijom mijenjaju način na koji istražujemo drevni svijet. Ovi napredni sistemi omogućavaju istraživačima da analiziraju velike arhive, otkriju izgubljene spise i rekonstruišu nedostajuće dijelove tekstova s neviđenom preciznošću. Ovakva otkrića daju naučnicima priliku da odgovore na pitanja iz prošlosti koja su se donedavno smatrala nedostižnima.
AI otkriva drevne grčke tekstove
Jedno od najimpresivnijih dostignuća AI tehnologije je dešifrovanje drevnih grčkih rukopisa. Kako navodi časopis Nature, tim predvođen naučnikom Brentom Silsom sa Univerziteta u Kentakiju, zajedno s učesnicima takmičenja „Vesuvius Challenge“, koristio je napredne neuronske mreže za prepoznavanje tragova mastila na krhkim svitcima. Pobjednički rad iz februara 2024. godine koristio je TimeSformer model kako bi otkrio sadržaj koji se pripisuje drevnom grčkom filozofskom djelu. Federika Nikolardi, papirologinja sa Univerziteta u Napulju, ovo otkriće nazvala je „istorijskim trenutkom za nauku.“
Globalna primjena AI u proučavanju rukopisa
Primjena AI tehnologije nadilazi grčke rukopise i obuhvata različite svjetske arhive:
- Južna Koreja: Istraživači koriste modele bazirane na transformatorima za prevođenje obimnih zapisa dinastije Joseon, napisanih na hanji. Ova tehnologija ubrzala je analizu političkih i kulturnih trendova tog značajnog perioda u korejskoj istoriji.
- Klinaste ploče: Projekat Fragmentarium na Univerzitetu Ludvig Maksimilijan u Njemačkoj koristi neuronske mreže za povezivanje fragmenata klinastog pisma. Ovim su otkriveni izgubljeni stihovi Epa o Gilgamešu i do sada nepoznata himna posvećena Vavilonu.
Izazovi i saradnja u AI istraživanju
Iako AI ubrzava analizu rukopisa, postoje izazovi vezani za tačnost i dostupnost podataka. Stručnjaci naglašavaju važnost interdisciplinarne saradnje i otvorenih izvora podataka kako bi se osigurala transparentnost i ponovljivost rezultata. AI svakako nije zamjena za ljudsku ekspertizu, već alat koji generiše podatke koje stručnjaci mogu tumačiti i analizirati.
Budućnost AI u proučavanju istorije
Kako AI nastavlja da napreduje, istraživači očekuju dalja otkrića, poput dešifrovanja izgubljenih jezika i istraživanja skrivenih biblioteka ispod drevnih ruševina. Ova dostignuća mogla bi potpuno izmijeniti naše razumijevanje istorije, otkrivajući znanja koja su milenijumima bila nedostupna.
