U kratkom ratu u Nagorno-Karabahu vidjeli smo koliki imaju značaj bespilotne letjelice odnosno dronovi. Dronove su nekada imale samo najveće armije svijeta, a sada smo vidjeli da ih imaju i manje države.
Ko ima bespilotne letjelice u regionu i koja im je namjena? Javno dostupni podaci i publikacija Militari balans za 2020. godinu, kada se pažljivo pročitaju otkrivaju mnogo toga.
„Treba razlikovati letjelice sa fiksnim krilima i letjelice sa rotorima, kvadrikoptere, oktakoptere. Letjelice sa fiksnim krilima i mini helikopteri mogu da budu letjelice dalekog dometa, da imaju veću autonomiju i veće radijuse kretanja. Kod letjelice sa fiksnim krilima, tu su veća nosivost, drugačiji je potpuno pristup tom segmentu“, kaže u razgovoru za emisiju Dozvolite Vladimir Babić direktor kompanije „Damiba“, koja se bavi i bespilotnim letelicama.
Ne tako davno firma „Damiba“ pobijedila je na tenderu Ministarstva odbrane Crne Gore i prodala im 4 drona DJI Matrice M200V2.
„Ne znam tačno za šta će Ministarstvo odbrane Crne Gore to da koristi, pretpostavljam za nadzor, uglavnom, pošto imaju u sebi termalnu i video kameru“, objašnjava Vladimir Babić.
Crna Gora ima dronove koje je nabavila od firme iz Srbije, a za Bosnu i Hercegovinu ne postoje javno dostupni podaci.
Hrvatska
Situacija je drugačija u Hrvatskoj koja posjeduje više bespilotnih letjelica. Ono što je posebno zanimljivo, jeste činjenica da je Hrvatska još 1993. godine razvila svoju bespilotnu letjelicu M99 Bojnik koja je imala značajnu izviđačku ulogu za vrijeme rata.
Međutim, Hrvati nisu nastavili da razvija bespilotne letjelice, već su kupovali strane sisteme. Tako je 2015. godine na vojnoj paradi prikazana letjelica Skajlark 1.
https://www.youtube.com/watch?v=FJkZwUpO9Ro
Hrvatska je posredstvom Evropske agencije za pomorsku bezbednost dobila letelice Kamkopter C-100 koja služi za nadgledanje obale i pomorskog saobraćaja.
Hrvatska vojska ima i izraelski izviđački dron Orbiter 3 autonomije leta do 7 sati i maksimalnog radijusa 150 kilometara od zemaljske stanice.
U publikaciji Militari balans za 2020. godinu stoji podatak da Hrvatska posjeduje velike borbene dronove izraelske proizvodnje Hermes 450 koji imaju opciju da budu naoružani. Pres služba Ministarstva odbrane Hrvatske nije htjela da potvrdi da li posjeduju Hermes 450.
Mađarska i Rumunija
Mađarska posjeduje takođe izraelske bespilotne letelice Skajlark 1. Koristi se za izviđanje i u vazduhu može da provede do 3 časa, sa doletom od 40 kilometara.
Kada je riječ o Rumuniji, pored malih izviđačkih bespilotnih letelica koje njihove trupe sigurno posjeduju, mediji prenose da jedna izraelska kompanija u Rumuniji otvara pogon za proizvodnju dronova Hermes 450.
Takođe, Rumunija je potpisala ugovor za nabavku 9 ovakvih dronova.
Hermes 450 može da ostane u vazduhu i do 20 sati, ima radijus dejstva od 300 kilometara. Leti na visini do 5.500 metara ili van dometa lakih sistema za protivvazduhoplovnu odbranu. Može biti naoružan i da nosi rakete.
Bugarska, Albanija i Sjeverna Makedonija
Za javnost je možda najzanimljiviji podatak, da Bugarska posjeduje sovjetski bespilotni avion Jastreb-2S iz dalekih 60-ih godina prošlog vijeka. Militari balans navodi da Bugarska ima jednu ovakvu letjelicu. Međutim, tamo se ne navodi da li je ona u upotrebi.
Sjeverna Makedonija posjeduje bespilotne letelice Skajlark 1 baš kao Hrvatska i Mađarska. Nedavno je otrkiveno da je Sjeverna Makedonija imala tajnu jedinicu dronova Hermes 450. Korišćeni su u sukobu u Kumanovu 2015. godine, međutim ne postoje informacije da li su makedonski Hermesi 450 tada koristili i rakete ili su samo korišćeni za izviđanje.
Albanija nabavlja šest malih američkih letjelica Puma. Riječ je o letjelici sličnoj Skajlarku 1. Lansira se iz ruke, leti na visini od 150 metara, maksimalno ostaje u vazduhu do 3 sata, leti 85 km na čas i leti 20 kilometara od upravljača.
Srbija
Vojska Srbije je među prvima u regionu nabavila bespilotne letjelice – dronove još 2008. godine, i to su izraelske letjelice Orbiter 1, koje su još u upotrebi.
Od ne tako davno u upotrebi je i njemački dron kvadrikopter AR-100 C, za koji na zvaničnom sajtu proizvođača piše da u vazduhu može da provede do 25 minuta, da pređe do 3.000 metara i da u sebi ima tri kamere.
U naoružanje Vojske Srbije uveden je i kineski borbeni dron CH-92A, koji ima velike mogućnosti. Naoružan je sa dvije rakete koje mogu da unište lako oklopljena vozila.
Srbija ima i dva drona domaće proizvodnje, jedan je Vrabac, koji je ušao u naoružanje, i ima slične karakteristike kao i izraelski Skajlark 1 ili američki Puma.
Drugi je Pegaz, koji će u saradnji sa kineskim stručnjacima i prema najavama zvaničnika, uskoro će da postane dio arsenala Ratnog vazduhoplovstva Vojske Srbije.
U posljednjih 10 godina vidjeli smo razne projekte proizvodnje i nabavke dronova, kako u Srbiji tako i u regionu, pogotovo se o tome bombastično pisalo u medijima.
(SrbijaDanas)
