Pomoću zemaljskih i svemirskih teleskopa naučnici po prvi put vidjeli spajanje dviju zvijezda, astronomskom događaju poznatom kao kilonova
Astronomi su posmatrali veliku svemirsku eksploziju uzrokovanu spajanjem dviju zvezda, koja je stvarala elemente potrebne za život. To je učinjeno sa nizom zemaljskih i svemirskih teleskopa, uključujući NASA-in svemirski teleskop Džejms Veb, svemirski teleskop Fermi Gama-zrak i opservatorije Nil Gehrels Svift.
Stvaranje ovih rijetkih hemijskih elemenata otkriveno je u drugom najsjajnijem izbijanju gama-zraka, koje baca novo svjetlo na to kako nastaju teški elementi.
Naučnici su posmatrali GRB 230307A koji je nastao spajanjem dvije neutronske zvijezde u spiralnoj galaksiji udaljenoj milijardu svjetlosnih godina, prenosi časopis Nature. Oni su pokazali da GRB 230307A pripada klasi dugotrajnih eksplozija gama zraka povezanih sa spajanjem kompaktnih objekata , i sadrži kilonovu sličnu AT2017gfo, povezanom sa spajanjem gravitacijskih talasa GW170817.
Dobili su srednje infracrveno (srednje IR) snimanje i spektroskopiju svemirskog teleskopa Džejms Veb 29 i 61 dan nakon praska. Spektroskopija pokazuje emisijsku liniju na 2,15 mikrona koju naučnici tumače kao telur (atomska masa A=130) – jednog od najređih elemenata na Zemlji, i vrlo crveni izvor, koji emituje većinu svoje svjetlosti u srednjem IR-u zbog proizvodnje lantanida.
Uz prisustvo toliko energije da može da izbaci materijal, taj proces stvara nova atomska jezgra u procesu poznatom kao nukleosinteza. Time nastaju neki od najtežih elemenata u prirodi poput zlata, platine i uranijuma.
Ostali elementi poput joda i torijuma, potrebni za održavanje života na Zemlji, vjerovatno će takođe biti među materijalima koji su izbačeni u eksploziji.
“Ovo je važan korak u našem razumijevanju uloge spajanja binarnog sistema neutronskih zvijezda u smislu popunjavanja periodnog sistema elemenata”, rekao je profesor Deni Stigs s katedere za fiziku na Univerzitetu Vorvik.
(IT mixer)
